Dyddiadur Cloddio 2019 – Caer Bentir Arfordirol Porth-y-Rhaw

Tynnwyd y lluniau o’r awyr gan Toby Driver o’r CBHC ar 15 Gorffennaf fel rhan o brosiect Cherish.

https://www.facebook.com/CherishProject/
http://www.cherishproject.eu/en/

Ar y ddau ddiwrnod cyntaf o’r gwaith cloddio mae pawb yn gweithio’n galed iawn i gael gwared o’r y tyweirch trwchus sy’n gorchuddio’r safle, tu fewn ardal mynedfa’r fryngaer. Yn ffodus mae’r ddau ddiwrnod yn heulog, er bod awel gryf yn chwythu ar draws y safle drwy’r amser.

Cael gwared o’r tywyrch sydd dros y fynedfa; yn edrych tuag at y fynedfa o tu allan i’r fryngaer

Y ffos ar ddiwedd y ddau ddiwrnod – wedi’i lanhau ac yn barod i’w chloddio; yn edrych tuag at y fynedfa o tu fewn i’r fryngaer

Yr olygfa ryfeddol o ben deheuol y ffos yn edrych i’r de-orllewin

Mae’r tywydd yn parhau if fod yn dwym ac yn heulog.

Golygfeydd o fryngaer Porth y Rhaw o’r gogledd yn dangos y ffos gloddio sy’n torri drwy’r clawdd amddiffynnol mewnol tu fewn mynedfa’r gaer.

Mae gwaith yn mynd ynlaen o gael gwared o’r haen o glai siltiog a oedd yn gorwedd ar draws rhan fwyaf o’r ffos. Ar un adeg mae pedwar ar ddeg ohonom yn trowelio yn y ffos – rydym i gyd bron yn ffitio i mewn.

Erbyn diwedd dydd 5 rydym yn dechrau gweld nifer y cerrig syrthiedig a oedd un tro yn rhan o’r banciau amddiffynnol.

Daeth y BBC i’n ffilmio ar gyfer y rhaglen ‘Weatherman Walking’ a fydd yn cael ei ddarlledu ym mis Ionawr 2020.

Mae’r tywydd yn dal i fod yn dda a rydym yn parhau i gael gwared o’r dyddodion o gerrig a phridd sydd wedi erydu o’r banciau amddiffynnol naill ochr i’r fynedfa.

Bu Jeremy, Hayley, Rick, Josie a Joan yn gweithio ar ben gogleddol y fynedfa a fe ddatgelwyd cerrig o’r wal gynnal sydd wedi cwmpo i mewn i ardal y fynedfa.

Fe wnaeth Rosie, Geraint a Joan d datgelu clogfaen mawr ym mhen gogleddol y safle. Rydym yn credu ei fod yn rhan o wyneb cynnal y banc gorllewinol yn yr ardal hon.

Hubert yn trowelio ar hyd gwaelod goroesol y banc dwyreiniol sy’n ymddangos allan o’r cerrig syrthiol.

Hubert, Rob a Rick yn gweithio yn y ffos a agorwyd tu fewn ardal fewnol y banc amddiffynnol.

Peter ac Aled yn cynhyrchu cynllun o’r safle.

Will yn helpu gyda arolwg y safle. Mae Will ac Aled wedi bod yn gwirfoddoli fel rhan o’u Gwobr Aur Dug Caeredin yn ystod yr wythnos gyntaf. Llawer o ddiolch iddynt am eu gwaith caled.

Ysgrifennwyd gan Hubert Wilson

Bore diwrnod 9 ac mae mynedfa’r gaer yn barod i groeso ein grŵp hapus o wirfoddolwyr.

Kim a Mike yn trowelio tu fewn y fyndefa ac yn datgelu gwyneb coblog.

Edrych lawr drwy’r fynedfa ar ddiwedd Dydd 10 gyda’r wyneb goblog yn y blaendir; yn dangos pa mor ddwfn oedd y dyddodion roedd rhaid cael gwared ohonnynt.

Joan a Peter yn gweithio ar lethrau’r clawdd mewnol. Mae’n bosib fod y wal gerrig i’r chwith o Peter yn gysylltiedig â’r clawdd mewnol neu yn bosibl ty crwn wedi’i adeiladu i mewn i’r banc.

Dydd 10 a datgelwyd mwy o’r wal yn y clawdd mewnol tra bod Jude yn trowelio ochr arall y banc. Yn ogystal â chrochenwaith Rhufeinig-Prydeinig darganfu Jude ddarn bach o grwsibl yn ôl pob tebyg wedi cael ei ddefnyddio mewn gwaith metel.

Darganfuwyd y darn hwn o garreg felin yn y ty crwn posibl. Fe’i defnyddiwyd i falu grawnfwydydd ac i gynhyrchu blawd.

Mae gwaith yn parhau o gael gwared yr holl gerrig a phridd sydd wedi disgyn o’r banciau amddiffynnol dros y blynyddoedd i mewn i fynedfa’r fryngaer. Cofnodir y nodweddion yr ydym wedi’u nodi yn ardal fewnol y fynedfa.

Symud clogfaen enfawr o fynedfa’r fryngaer.

Mae pawb yn gweithio ar glirio cerrig a phridd o tu fewn y fynedfa. Edrych oddeutu i’r gogledd.

Mynedfa’r fryngaer ar ddiwedd diwrnod 13.

Twll post gyda cerrig llenwi yn dal yn eu lle; un o nifer o dyllau pyst tu fewn y fynedfa.

Wal gron y strwythur a adeiladwyd tu fewn i’r clawdd amddiffynnol. A allai hyn fod yn weddillion tŷ crwn neu dŷ gwarchodwyr?

Joan yn cloddio ffos trwy ben deheuol y banc amddiffynnol gorllewinol. Tu ôl iddi mae Rob mae llunio’r wal gron.

Rob yn llunio’r wal gron.

Y pethau rydym yn eu gwneud i geisio darparu cysgod ar gyfer tynnu llun!

Mae’n fore hyfryd arall ac mae ein safle, sydd wedi’i leoli’n uchel ar ben y glogwyn, yn aros am ddyfodiad ein band dewr o wirfoddolwyr.

Gallem fod ar ynys yng Nhroeg ond dyma ein golygfa yn edrych tua’r dwyrain.

Mae llawer o ddyddiau o waith caled yn talu allan o’r diwedd pan ddatgelir y waliau ategol naill ochr i’ fynedfa y fryngaer. Mae’r waliau hyn yn cynrychioli ymddangosiad olaf mynedfa’r fryngaer cyn iddi gael ei gadael dros 1,500 o flynyddoedd yn ôl.

Dyma lun agos o’r ymddangosiad olaf o’r wal ategol gorllewin a adeiladwyd yn erbyn wal gynharach i leihau lled y fynedfa.

Twll post mawr wedi ei gloddio a oedd yn ôl pob tebyg yn dal un o’r pyst gât tu fewn mynedfa’r fryngaer.

Rydym yn agosau at ddiwedd y gwaith cloddio a mae pawb yn brysur yn llunio adrannau’r cloddiad.

Mae’n fwrlwm o weithgarwch rhwng muriau’r fynedfa. Mae un person yn mesur tra bod un arall yn llunio.

Mae Bethan ac Eva yn cymryd sbel o lunio’r adran hon.

Diwrnod 17 – mae ffos gul a gloddiwyd drwy’r banc gorllewinol yn datgelu yn y pen draw wyneb y tir cafodd y banc ei adeiladu arno. Yn gyffrous, mae dystiolaeth o weithgarwch cyn y banc gael ei adeiladu ac mae nifer o naddion fflint wedi’u hadennill o dan y banc. Yn anffodus rydym yn rhedeg allan o amser felly mae’n rhaid i’r cloddio stopio ac rydym yn canolbwyntio ar orffen y recordio.

Mae Rob a Jude yn gorffen cloddio’r ffos a dorrwyd drwy’r banc gorllewinol, tra bod Hayley a Pete yn gweithio allan pa daflen gyd-destun y dylent fod yn llenwi allan.

Simon a Karl yn ridyllu am fflintiau.

Simon a Hubert yn cynllunio safle’r ddau dwll post rydym yn credu oedd yn dal y pyst gatiau yn ystod adeg olaf y fynedfa.

Y ddau dwll ar gyfer pyst gat y mynediad.

Bethan yn cael trafferth gyda’r gwynt wrth lenwi cofnod y lluniau.

Pennau lawr wrth lanhau’r safle ar gyfer ffotograffau.

Y fynedfa os byddech yn agosau at y gaer bentir.

Yr olygfa os byddech yn gadael y gaer.

Diwrnod 18 – yr hwyl o ôl-lenwi! Yn ffodus, mae’n ddiwrnod braf arall.

I ddechrau gosodir croen sy’n gadael dŵr i fewn ac yna y mwyafrif o’r cerrig.

Ac yna mae’r holl bridd a symudwyd mor ofalus yn cael ei ddychwelyd i’r ffos.

Yn agos at ddiwedd y dydd mae rhan fwyaf o’r pridd wedi cael ei ddychwelyd i’r ffos.

Diwrnod 19 – Yn anffodus nid yw’n ddiwrnod mor braf. Mae’r gwynt yn chwythu ac mae’n bwrw glaw yn drwm, ond mae pawb yn stociog iawn ac eisiau gweld yr ôl-lenwi yn cael ei gwblhau.

Gweithio mewn cwmwl isel – does ddim llawer o olygfa heddiw.

Josh, Jude a Joan yn gosod y tyweirch – dim ond bobl sydd a enw yn decharu gyda’r lythyren ‘J’ sydd yn gallu gwneud y gwaith hyn!

Mae Hubert, Rick a Geraint yn gwasgaru’r pridd olaf yn y ffos.

Golygfa o’r fynedfa yn awr wedi’i llenwi a’r tyweirch i gyd wedi cael eu ail-gosod.

Golwg bell o’r ffos ôl-lenwi; wrth i ni grwydro yn ôl i’r ceir.

Rhan fwyaf o’r tîm ar ddiwedd y dydd – yn wlyb ac yn fwdlyd ond yn hapus ar waith wedi’i wneud yn dda.

Llawer o ddiolch wrth Fran a Hubert (YAD) i’r holl wirfoddolwyr a gymerodd ran yn y gwaith cloddio. Roedd yn bleser i weithio gyda chi ac fel arfer roeddem yn rhyfeddu at eich gwaith caled ac ymroddiad pawb ohonoch. Mae’r canlyniadau wedi bod yn wych a gobeithio y cawn gyfle i ddychwelyd blwyddyn nesaf. Bydd adroddiad dros-dro yn cael ei gynhyrchu ar waith eleni; a bydd hwn ar wefan YAD wedi iddo gael ei gwblhau.

Diolch i Cadw a ariannodd y prosiect; partner y prosiect yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol sy’n berchen y safle a’u tenant Ian; a Pharc Cenedlaethol Arfordir Penfro. Diolch yn arbennig i Menna Bell (Archaeolegydd yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol [De Cymru]) am roi teithiau o’r safle mor fedrus ar y penwythnosau. Fe wnaethon ni dy golli yn ystod yr wythnos, er bod Hayley yn aros mewn yn dda iawn!